Borsada Varant Ne Demek?

Borsada varant, bir dayanak varlığı daha önceden belirlenmiş olan bir ücretten belli bir tarihte alma veya satma hakkı veren sermaye piyasası araçlarıdır. Aynı zamanda varant, menkul kıymet haline getirilmiştir.

Borsada Varant Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir?

Varant türleri ve özellikleri, genel olarak alım ve satım olarak iki varant çeşidinden bahsedilmektedir. Fakat bunlar; endeks, hisse senedi, döviz, emtia varantı olabileceğinden dolayı işleme konu olan dayanak varlığa göre varant çeşitleri oluşmakta olup, varant çeşitleri; dayanak varlığa, vadeye, anaparaya, faiz ödemesine göre sınıflandırılabilir.

Dayanak Varlığa Göre Varant Çeşitleri

Dayanak varlığa göre varant türleri, endeks, pay, döviz ve emtia olarak ana gruplara ayrılmaktadır. Türkiye’de varant ihraç eden kurumlar; BIST 30, BIST Banka Dışı Likit 10, BIST Likit Banka ve DAX endekslerine dayalı enstrümanları yatırımcılara sunmaktadır. Bu varantlar, Borsa İstanbul Kurumsal Ürünler Pazarı’nda işlem görürler. Pay piyasasının sürekli müzayede seansının açık olduğu zamanlarda bir hisse gibi alınıp satılabilirler. X10XB varantının son işlem günü, itfa tarihi olup vade sonu uzlaşma ücreti ise varantın vade sonundaki Likit Banka kapanış fiyatı olmaktadır. Vade sonu hesaplaması ise BIST 30 varantı ile aynıdır. Bu endekslere dayalı varantlar hakkında bilinmesi gerekenler ise şunlardır:

BIST 30 Endeks Varantı: BIST 30 endeks varantı isminden de anlaşılacağı gibi dayanak varlığı, BIST 30 endeksidir. Yüksek likidite ve dar makas avantajı sunmakta olup, ayrıca kaldıraç imkanı ile endekse yatırım yapılmasını sağlamaktadır. Bu varantın kısa kodlarının ilk 2 harfi UZ’dir. Son işlem günü ise varantın itfa tarihi olmakta olup, vade sonunda dikkate alınacak uzlaşı değeri ise aynı vadeli VİOP BIST 30 kontratının vade sonu uzlaşma fiyatı olmaktadır. BIST 30 endeks varantının vade sonu hesaplaması, ilgili VİOP 30 kontratının vade sonu uzlaşı değerinden kullanım miktarının çıkarılması ve çarpanla çarpımı ile bulunarak hesabı yapılmaktadır.

BIST Banka Dışı Likit 10 Endeks Varantı: BIST banka dışı likit 10 Endeksi dayanak varlık olup, yüksek likidite, kaldıraç ve dar makas avantajları bulunmaktadır. Buna ek olarak bu varantlarda bir başlangıç teminatı verilmesine gerek olmamakla beraber yatırımcılar hem düşüş hem de yükseliş yönünde pozisyon alabilmekteler. BIST banka dışı likit 10 endeksinde yer alan hisseler; BIMAS, TUPRS, TCELL, EREGL, SAHOL, THYAO, ASELS, PETKM, TTKOM ve KOZAL hisseleridir. Varantın kısa kodu, 5 haneden oluşmaktadır. LDIAA şeklinde olup LD, dayanak varlığı gösterir. I harfi, İhraççı kurum olan İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş’yi ifade eder. AA/ZZ kısmı ise alım veya satım varantı olduğunu göstermektedir. Yani dördüncü hane A ile O arasında ise alım varantı, P ile Z arasındaysa satım varantına işaret etmektedir.

BIST Likit Banka Endeks Varantı: BIST likit banka endeks varantın dayanak varlığı, likit banka pay senetlerinden oluşan BIST likit banka endeksi’dir. Endeksin içinde yer alan pay senetleri; AKBNK, GARAN, ISCTR, YKBNK, HALKB ve VAKBN senetleridir. Varantın kısa kodu, LBIAA şeklinde olup, LB dayanak varlık olan likit bankanın ilk iki harfinden gelir. I ihraççı kurumu gösterir. Son iki harf ise alım veya satım varant olduğunu ifade etmektedir. İşlemleri diğer endeks varantlarında olduğu gibi BIST Kurumsal Ürünler Pazarı’nda gerçekleşmekte olup, son işlem günü, varantın itfa tarihidir. Vade sonu uzlaşma fiyatı ise varantın vade sonundaki XLBNK kapanış fiyatı olmaktadır.

DAX Varantları: DAX varantları ise dayanak varlık DAX endeksi olmakta Almanya’nın gösterge endeksine, Borsa İstanbul aracılığıyla işlem yapılmasını sağlamaktadır. Vade sonu uzlaşma fiyatı hesaplanırken DAX endeksi dikkate alınıp varant ücretinin hesaplaması ise diğerleriyle aynı durumdadır. DAX varantlarını, diğerlerinden ayırmak için kısa kodların ilk iki harfine (DX) bakmanız yeterlidir. Enstrümanın düşeceği tahmin ediliyorsanız satım varantını, yükseleceği düşünülüyorsa alım varantı kullanılır. DAX varantının son işlem günü, vade sonu tarihi olup, vade sonunun gelmesinin ardından 3. iş günü sonra değerde biten varantlara ödeme yapılmaktadır. Bu ürünün vadesi geldiğinde göz önüne alınacak dayanak uzlaşı değeri,  vade tarihinde DBAG tarafından TSİ 18:30 saat yakınlarında belirlenen DAX endeksi kapanış değeri olup, uzlaşı ücreti ile kullanım arasındaki farkın çarpan ile çarpılması sonucunda bulunan değer, vade sonu tarihindeki TCMB Türk Lirası – Euro satış kuru ile çarpılarak takas gününde ödemesi yapılmaktadır.

Vadeli altın hesabı nedir? Yazısını inceleyebilirsiniz.

Pay Varantları

Pay varantları, dayanak varlıkları pay senetleri olup, piyasada 21 pay için ihraç edilmiş varant bulunmaktadır. Pay varantları, spot pay işlemlerine göre olumlu özellikleri bulunmaktadır. Kaldıraç imkanından yararlanılması avantajlarından bir tanesidir. Aynı zamanda düşük işlem komisyonu söz konusu olmakta ve işlem yapabilmek için teminat gerektirmeme durumudur. Pay varantlarının itfasında önemsenen uzlaşı değeri, itfa tarihinde ilgili payın borsada seans sonu kapanış fiyatı olmaktadır.

Döviz Varantları

Döviz varantları, Türkiye’de kurumlar tarafından ihraç edilen 4 farklı döviz varantı vardır. Bunlar; USD/TRY, EUR/TRY, EUR/USD ve GBP/USD paritelerine dayalı ürünler olup, bunlardan USD/TRY ürününün özellikleri ise şu şekildedir:

USD/TRY Varantı: Dayanak varlığın, dolar kuru olduğu ürün olmakla beraber spot piyasaya göre dar alım satım ücret makası, yüksek likidite ve kaldıraç imkanı ise yatırımlara konu olmaktadır. USD/TRY varant, dolar kurundaki yükseliş veya düşüş beklentilerini değerlendirmek için önemli bir seçenek durumdadır. İşlem komisyonunun düşük oluşu ve işlem yapabilmek için teminat gerektirmemesi de bu varantın olumlu özelliklerindendir. Kaldıraç kullanıma bağlı riskler söz konusudur. Fakat varantlarda risk, ödenen prim kadar olup, USD/TRY varantının vade sonu uzlaşma fiyatı, itfa tarihinde TCMB tarafından 15:30’da açıklanan gösterge niteliğindeki dolar/TL alış satış kuru ortalamasıdır.

Thodex hesabı nasıl açılır? Yazısına da göz atabilirsiniz.